నీతి పద్య దర్పణము 1వ భాగము

• నీకు కఠినమైన భార్య ఉన్నా సరే, పాపపు పనులు చేయవద్దు. అంటే, ఆమెను బాధపెట్టడం లేదా ఆమెకు అన్యాయం చేయడం వంటి పనులు చేయకూడదు.
•  భాషా జ్ఞానంతో బాధ్యతను సంపాదించి బోధకుడిగా ఉండాలి. అంటే, మంచి భాష కలిగి ఉండాలి, బాధ్యతగా ప్రవర్తించాలి మరియు ఇతరులకు మంచిని బోధించాలి.
• చెడు ముహూర్తమైనా మనకు సంతోషాన్ని కలిగిస్తుంది. అంటే, పరిస్థితులు అనుకూలంగా లేకపోయినా, మనం సంతోషంగా ఉండాలి. వేషధారణలు మన మధ్యన ఎందుకు? ఈ వీలు లో జీవించాలి. అంటే, వేషధారణలు వద్దు, నిజాయితీగా జీవించాలని దీని అర్థం.

2. పద్యం:

3. పద్యం:

4. పద్యం:

• విద్యను వినయంగా, శ్రద్ధగా అభ్యసించాలి. విద్య అనేది జీవితాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి, జీవించడానికి ఒక నిధి వంటిది.  ప్రకాశవంతమైన భవిష్యత్తును సాధించాలనే లక్ష్యంతో కృషి చేయాలి.
• మన కీర్తి ప్రతిష్ఠలు మన ఆలోచనలు మరియు మాటలపై ఆధారపడి ఉంటాయి.  మనం ఎలా ఆలోచిస్తాము, ఎలా మాట్లాడతాము అనే దానిపైనే మన విజయం ఆధారపడి ఉంటుంది.
• మనస్సులోని సహ్యమైన, అనుభవించదగిన సుఖాలే మంత్రం యొక్క నిజమైన అర్థం మరియు భావం.  అంటే, మనస్సును నియంత్రించి, మంచి ఆలోచనలతో ఉంటే, అదే నిజమైన ఆనందానికి మార్గం.

5. పద్యం:

• మనమేనున్ కడ మట్టి పాలగుటయున్ మచ్చల్లె మాయేయగున్: మన శరీరం చివరికి మట్టిలో కలిసిపోతుంది, ఈ జీవితం ఒక మాయలాంటిది.
• క్షణకర్మల్ మమతాను రాగమగుటన్ క్షామమ్ము తొల్చేందుకున్: క్షణికమైన కర్మలు, వాటిపై మమకారం, రాగం (అనురాగం) పెంచుకోవడం వల్ల కష్టాలు వస్తాయి.
• తృణయీర్ష్యాభవమేనుజీవితమునున్ తాపమ్ము మూలమ్ము గన్: చిన్న విషయాల పట్ల ఈర్ష్య, ద్వేషం వంటి భావాలు జీవితానికి తాపం (దుఃఖం) కలిగిస్తాయి.
• వినలేకే మానసమ్ముగతిగన్ విశ్వాస మేప్రశ్నగన్: ఈ విషయాలను వినకపోవడం వల్ల మనస్సు యొక్క గతి ఎలా ఉంటుందో, విశ్వాసం అనేది ప్రశ్నార్థకంగా మారుతుంది.

• నశ్వరత్వం: శరీరం మరియు జీవితం శాశ్వతం కాదని, అవి నశ్వరమైనవి అని తెలుసుకోవాలి.
• మోహం: క్షణికమైన విషయాలపై మోహం పెంచుకోవడం వల్ల దుఃఖం కలుగుతుంది.
• ఈర్ష్య ద్వేషాలు: ఈర్ష్య, ద్వేషం వంటి ప్రతికూల భావాలు మనశ్శాంతిని పాడుచేస్తాయి.
• విశ్వాసం: జీవిత సత్యాలను తెలుసుకుని మనస్సును నియంత్రించకపోతే, విశ్వాసం కోల్పోయే ప్రమాదం ఉంది.

6. పద్యం:

• నలిగినఁ నోటమాట చెలిమి నానుడి పోరుగు కొంత వేళగన్:  బాల్యంలో మాటలు తడబడుతుంటాయి, స్నేహితులు, బంధువుల మాటలు అర్థం కావు, అదొక ప్రత్యేకమైన కాలం.  (నలిగిన - తడబడడం, నానుడి - మాట)
• మళిమలియన్న యాటబలిమి మార్గము జోరు పంట మవ్వగన్: యవ్వనంలో ఆటల మీద బలమైన ఆసక్తి ఉంటుంది. జీవిత మార్గం వేగంగా సాగుతుంది,  అది ఒక పండుగ లాంటి సమయం. (మళిమలి - యవ్వనం, జోరు - వేగం, మవ్వగన్ - పండుగ)
• చలిగిలి యంతమాయగను చాలను పల్కులు చేష్ట లవ్వగన్: వృద్ధాప్యంలో చలి ఎక్కువగా ఉంటుంది.  మాట్లాడటం, పనులు చేయడం చాలా కష్టమవుతుంది. (చలిగిలి - చలి, చేష్టలు - పనులు)
• కలి జపమవ్వగా కదలె కాలము నిర్ణయభావముగాను యాటలున్:  కాలం కదులుతూ ఉంటుంది.  ఈ ఆటలన్నీ  (జీవితంలోని దశలు) మన నిర్ణయానుసారంగా సాగుతాయి. కలి అంటే ఇక్కడ కాలం అని అర్థం. జపం అంటే స్మరణ, ధ్యానం.  జీవితంలో ప్రతి దశను గుర్తుంచుకోవాలి,  ధ్యానం చేయాలి అని సూచిస్తుంది.

7. పద్యం:

• చెం.గడపకె భార్య, కాటిగను గాంచెను బిడ్డల కర్మ యేయగున్: భార్య ఇంటి గడపకే పరిమితం, పిల్లలు స్మశానానికి పరిమితం, వారి కర్మ ఏమిటో?
• నడవడికా మనస్సుగన నాందియె పల్కగజీవ యాత్రగన్: మంచి నడవడికతో, మనస్సుతో జీవిత యాత్రను ప్రారంభించాలి.
• కడవరకేను చేసిన ప్రకాసిత నీడల మంచియేయగున్: చివరి వరకు మనం చేసిన మంచి పనులే మనకు నీడలా తోడుంటాయి.
• చెడు తిరుగుళ్ళు రోగములచింతయు వేదనయున్న ముర్త్యువున్: చెడు తిరుగుళ్ళు, రోగాలు, చింతలు, వేదనలు మరణానికి సమానం.

• కోరికలు: మనిషి కోరికలకు అంతం ఉండదు. ఒక కోరిక తీరితే మరొకటి పుడుతుంది. ఈ కోరికల వెంట పడటం వలన మోక్షం పొందలేము.
• సంసార సుఖాలు: గాజుల శబ్దం వంటి చిన్న చిన్న విషయాలలో సుఖం వెతకడం జీవిత భ్రమ. ఇవి శాశ్వతమైన సుఖాన్ని ఇవ్వలేవు.
• రాజులు: రాజులు కూడా సాధారణ మనుషులే. వారు గొప్ప త్రాసు కాదు. అంటే, వారు ధర్మంగా పరిపాలించాలే తప్ప తమ ఇష్టానుసారం చేయకూడదు.
• భోజనం: ఆహారం అనేది ఒక నిధి లాంటిది. దానిని  సంపాదించడం మరియు దానిని సక్రమంగా ఉపయోగించడం చాలా ముఖ్యం.

9. పద్యం:

• తోరణమాదిరే = తోరణం లాగా
• సహజ ప్రోద్బలమే యగు సంతసమ్ముగన్ = సహజ ప్రోత్సాహమే అవుతుంది సంతోషంగా
• కారణమేమనస్సుగను = కారణం ఏమిటంటే మనస్సు
• కర్మలకర్తగ జీవనమ్ముగన్ = కర్మలకి కర్తగా జీవితం
• ప్రేరణలక్ష్యమున్ విధిగ ప్రీతియు జెందుట నిత్యసత్య మున్ = ప్రేరణ లక్ష్యం విధిగా ప్రేమను పొందడం నిత్య సత్యం
• హారమె గొప్పదయ్యె పరిహాసము లయ్యెను వెండి బంగరుల్ = హారమే గొప్పది అయింది, పరిహాసము అయ్యాయి వెండి బంగారు

• సంతోషం: తోరణం ఎలా వేలాడదీయబడి అందంగా ఉంటుందో, సహజమైన ప్రోత్సాహం కూడా మనకు సంతోషాన్ని ఇస్తుంది. అంటే, చిన్న చిన్న విషయాలలో ఆనందం వెతకాలి.
• మనస్సు: మనస్సు అనేది అన్నిటికీ కారణం. మన ఆలోచనలు మరియు భావాలు మన జీవితాన్ని నిర్దేశిస్తాయి.
• కర్మ: మన జీవితం మన కర్మల ఫలితం. మనం చేసే మంచి మరియు చెడు పనుల ఫలితాన్ని అనుభవిస్తాము.
• ప్రేరణ మరియు ప్రేమ: మన జీవిత లక్ష్యం ప్రేమను పొందడం. ప్రేమ అనేది ఒక శక్తివంతమైన శక్తి, అది మనల్ని ముందుకు నడిపిస్తుంది.
• విలువలు: వెండి మరియు బంగారం వంటి విలువైన వస్తువుల కంటే ప్రేమ మరియు మానవ సంబంధాలు చాలా గొప్పవి. వాటిని మనం కాపాడుకోవాలి.

10. పద్యం:

11. పద్యం:

12. పద్యం:

13. పద్యం:

• దూరము నన్నదగ్గరగ: మనకు దూరంగా అనిపించే విషయాలను దగ్గరగా చేసుకోవాలి. అంటే, కష్టమైన పనులను కూడా సులభంగా చేయడానికి ప్రయత్నించాలి.
• దొడ్డగ బుద్ధియు పట్టువీడుటన్: గొప్పగా ఉండాలంటే, మన బుద్ధిని నిలకడగా ఉంచాలి. ఏకాగ్రతతో పని చేయాలి.
• భారము యన్నతప్పదును పాఠము పంచుచు జీవగమ్యమున్: జీవితంలో కష్టాలు తప్పవు. వాటిని ఎదుర్కొంటూ, పాఠాలు నేర్చుకుంటూ జీవన లక్ష్యాన్ని చేరుకోవాలి.
• తీరమనస్సుగా వినయ తీరుగ వృద్ధిగ సర్వవేళలన్: మనస్సును ప్రశాంతంగా ఉంచాలి. వినయంగా ఉండాలి. అన్ని వేళలా అభివృద్ధి చెందాలి.
• సారము భద్రబంధమగు సాధ్య శుభమ్నగు రక్షణమ్మునన్: సారాన్ని, భద్రమైన బంధాన్ని, సాధ్యమైన శుభాన్ని, రక్షణను పొందాలి.

• మనిషికి ఎంత దూరంలో ఉన్న జ్ఞాపకం అయినా గుర్తుంటుంది. కాలం గడిచినా, ఆ జ్ఞాపకాల ప్రభావం మనపై ఉంటుంది. కొన్నిసార్లు అవి సంతోషాన్నిస్తాయి, కొన్నిసార్లు బాధను.
•  కొన్ని మాటలు సందర్భానుసారంగా అనిపించకపోయినా, వాటి వెనుక గొప్ప భావం దాగి ఉంటుంది. జీవితంలో ఎదురయ్యే కష్టాలు, సవాళ్లు మనకు చాలా నేర్పుతాయి.
• జీవితంలో ఎదురయ్యే ప్రతి అనుభవం ఒక పాఠం. అది మంచిదైనా, చెడ్డదైనా, దాని నుండి మనం ఏదో ఒకటి నేర్చుకుంటాం. ఆ అనుభవాలను గౌరవించాలి.
• మన జీవితం ఎలా ఉంటుందో ఎవరూ చెప్పలేరు. కానీ, మనం చేసే మంచి పనులు, సేవలు ఎప్పటికీ గుర్తుండిపోతాయి.
• జ్ఞాపకాలు మనకు చాలా విషయాలు నేర్పుతాయి. మన కళలను, నైపుణ్యాలను మెరుగుపరచడానికి సహాయపడతాయి. గతం నుండి నేర్చుకున్న పాఠాలతో భవిష్యత్తును తీర్చిదిద్దుకోవచ్చు.

14. పద్యం:

• ధరణి తలంబునా విధిగధ్యాన జనమ్ము జపమ్ము కారణమ్ - భూమిపై ధ్యానం, జపం చేయడం అనేది ఒక నిర్దిష్టమైన కారణం కోసం
• తరువులుగాను పక్షులగు దారులు వేరు విధమ్ము ప్రార్ధనల్ - చెట్లలాగా, పక్షుల్లాగా వేర్వేరు మార్గాల్లో ప్రార్థనలు చేస్తారు
• కరములు మోడ్చి మూర్ఖయవకాశముమార్చ దు రంత దుష్ట నాశనమ్ - చేతులు జోడించి, మూర్ఖుల అవకాశాన్ని మార్చి, చెడు మరియు దుష్ట శక్తులను నాశనం చేయడానికి
• హరకర యుగ్మమందు నలరారుచు నుండెను శంఖ చక్రముల్ - శివుని చేతులలో శంఖు మరియు చక్రం ప్రకాశిస్తూ ఉంటాయి.

పద్యం:

16. పద్యం:

17. పద్యం:

18. పద్యం:

19. పద్యం:

• అన్నము ముట్టకా: అన్నం తినకుండా, ఉపవాసం ఉంటూ
• సహన మార్గము: సహనంతో, ఓర్పుతో
• శాంతిగ ప్రార్ధనల్: శాంతంగా, ప్రశాంతంగా ప్రార్థనలు చేస్తూ
• మనస్సున్నది సర్వమర్పణము: మనస్సులోని ప్రతిదీ దేవునికి సమర్పించడం
• సూత్రము నిత్యము ప్రేమ భావమున్: నిరంతరం ప్రేమ భావంతో ఉండటం
• మిన్నగ సేవ చేయదలచే మదినంతయు పంచదల్చ: గొప్పగా సేవ చేయాలనే మనస్సు కలిగి ఉండటం, మరియు దాని కోసం తపించడం
• వెంకన్నను భర్తగా గొనిన యన్నులమిన్న యదృష్టరాశియౌ: వెంకటేశ్వర స్వామిని భర్తగా పొందిన పుణ్య స్త్రీ, అదృష్టవంతురాలు

• పెదవిని గాల్చు నూరువులు వ్రేగయి డెందము క్రుంగునో చెలీ: ప్రియమైన చెలియా, నా పెదవులను కాల్చే వేడి నిట్టూర్పులతో నా హృదయం కుంగిపోతోంది.
• నిదురకు దూరమైతి పతినెమ్మొగమే కనరాక యుండె నే: నేను నిద్రకు దూరమయ్యాను. నా భర్త ముఖం కూడా నాకు కనిపించడం లేదు.
• నిదె రుదియింతు రేబవళు లేమి ప్రయోజన మెంచి నాడు నా: నేను ఇప్పుడు ఏడుస్తున్నాను. రాత్రింబవళ్ళు ఏమి ప్రయోజనం?  ఆయన నన్ను వదిలి వెళ్ళిపోయాడు.
• వదములు నంటి వేడు పతిపై నలుకన్ వాహియింప జేసితో: నా పాదాలను పట్టుకొని వేడుకునే నా భర్తపై కోపంతో ఆయనను వెళ్ళగొట్టాను.

• ఎవరికియెవ్వరూ కనుగొనా గుణమేమి శుభోదయమ్ముగన్: ప్రతి ఒక్కరికీ వారి స్వంత ప్రత్యేక లక్షణాలు ఉంటాయి. ఉదయం వేళలో మనం వాటిని గుర్తిస్తాము.
• జివరకు నేకమగు జిన్నయు పెద్దయు కాలరీతిగన్: చివరికి, కాలక్రమేణా చిన్న మరియు పెద్ద అనే తేడాలు తొలగిపోతాయి. అందరూ సమానంగా కాలానికి లోబడి ఉంటారు.
• పవనములేలు జీవితపు పాఠము పాశము బట్టియుండుటన్: గాలి మనకు జీవిత పాఠం నేర్పుతుంది. అది ప్రాణం యొక్క విలువను తెలుపుతుంది. గాలి లేకపోతే మనం జీవించలేము.
• బవరమునేటికీయహము బాధలు బంధముగాను జీవమున్: ఈ రోజు మనం ఎదుర్కొంటున్న కష్టాలు, బాధలు అన్నీ మన జీవితానికి బంధాలుగా మారతాయి. వాటిని అనుభవించడం ద్వారానే మనం జీవించడం నేర్చుకుంటాం.

• ఓ దేవా మము జూడ వేమి పనులున్ నొన్నాను మాపై కృపన్: ఓ దేవా, మమ్మల్ని చూడటానికి నీకు ఏమి పనులున్నాయి? మాపై నీ కృపను చూపించు.
• ఏదీయేమనినన్ సహాయ హృదయం యేతేంచి విశ్రాంతిగన్: ఏది ఏమైనా, సహాయ హృదయం కలిగి ఉంటే, అది మనకు విశ్రాంతిని ఇస్తుంది.
• మాదీక్షే నినుచేరకోరి యిటులన్ మామాన ప్రాణమ్ముగన్: మా దీక్ష నిన్ను చేరాలని కోరుకుంటుంది. మా ప్రాణం నీకు అంకితం.
• నీధాత్రుత్వముకేమనస్సుతెలిపే నీమార్గమేదిక్కుగన్: నీ దయను మా మనస్సు తెలుపుతుంది. నీ మార్గమే మాకు దిక్కు.

• తడబడకేచెలీ సమయతాపపు తృప్తినియిచ్చి పంపెదా: చెలీ, తడబడకు. నీ సమయానికి తగిన ఉపశమనం ఇచ్చి నిన్ను పంపుతాను.
• వడి వడి కళ్ళు తిప్పకు సవారి సహాయముచేయ యుంటినే: కళ్ళు తిప్పకు, తొందరపడకు. నీ ప్రయాణానికి సహాయం చేయడానికి నేను ఉన్నాను.
• తడబడియిప్పుడేననకు తత్త్వము తెల్పవలేను నీకునూ: ఇప్పుడు తడబడకు. నీకు అసలు విషయం చెప్పాలి.
• ముడిపడినే కదామనసు ముఖ్యముశాంతినిపంచెదాసుధీ: మనస్సు ముడిపడి ఉంది కదా. ముఖ్యమైనది శాంతిని పంచడం. నేను తెలివైనదాన్ని.

• ప్రణయమ్మున్ మన మధ్య దాహముగనున్ ప్రావీణ్య సౌలభ్యమున్: మన మధ్య ప్రేమ అనేది ఒక దాహం లాంటిది, ఇది నైపుణ్యం మరియు సౌలభ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
• మనమేకమ్ముయు పెళ్ళి పందిరిననే మానమ్ము నీదేయగున్: మనం ఒక్కటైనప్పుడు, పెళ్ళి అనే పందిరి కింద, గౌరవం నీకే చెందుతుంది.
• ప్రణయాంగమ్మున ప్రాభవమ్ముగనే ప్రాధాన్యతా ప్రేమమ్ముగన్: ప్రేమ యొక్క భాగంలో, ప్రభావవంతంగా, ప్రాధాన్యత ప్రేమకు ఉంటుంది.
• క్షణసౌఖ్యమ్మగు సౌకుమార్యమునుగన్ క్షామమ్ము తీర్చేందుకున్: క్షణికమైన సుఖం కోసం, సున్నితత్వాన్ని ఉపయోగించి, కరువును తీర్చడానికి (అంటే, ప్రేమ యొక్క ఆకలిని తీర్చడానికి).

• మంబా నీ వననామదీయబలమున్ మాధుర్య భావమ్ముగన్: మంబా, నీ పేరు యొక్క బలం మాధుర్య భావంతో కూడుకున్నది.
• మంబా స్నేహమనేటి సందడిగనున్ మాణిక్య వెల్గౌనులే: మంబా, నీ స్నేహం అనే సందడి మాణిక్యంలా మెరిసే వెలుగు లాంటిది.
• మంబా తల్లి గనే మనోగుణముగన్ మంత్రమ్ము దేహమ్ముగన్: మంబా, తల్లి యొక్క మనోగుణం వంటిది. మంత్రం వంటిది, నా శరీరానికి.
• మంబా ధైర్యమునీదుబుద్ధిగనునే మాంధవ్య ప్రేమమ్ముగన్: మంబా, నీ ధైర్యం నీ బుద్ధి వంటిది.  నా అంధమైన ప్రేమకు (మాంధవ్య అంటే గాఢమైన, అంధమైన అని అర్థం)  ప్రేరణ లాంటిది.