 |
| MUNDAKA UPANISHAD |
ముండక ఉపనిషద్ - ద్వితీయ ముండక, ప్రథమ కాండః
॥ ద్వితీయ ముండకే ప్రథమః ఖండః ॥
తదేతత్ సత్యం
యథా సుదీప్తాత్ పావకాద్విస్ఫులింగాః
సహస్రశః ప్రభవంతే సరూపాః ।
తథాఽక్షరాద్వివిధాః సోమ్య భావాః
ప్రజాయంతే తత్ర చైవాపి యంతి ॥ 1॥
దివ్యో హ్యమూర్తః పురుషః స బాహ్యాభ్యంతరో హ్యజః ।
అప్రాణో హ్యమనాః శుభ్రో హ్యక్షరాత్ పరతః పరః ॥ 2॥
ఏతస్మాజ్జాయతే ప్రాణో మనః సర్వేంద్రియాణి చ ।
ఖం-వాఀయుర్జ్యోతిరాపః పృథివీ విశ్వస్య ధారిణీ ॥ 3॥
అగ్నీర్మూర్ధా చక్షుషీ చంద్రసూర్యౌ
దిశః శ్రోత్రే వాగ్ వివృతాశ్చ వేదాః ।
వాయుః ప్రాణో హృదయం-విఀశ్వమస్య పద్భ్యాం
పృథివీ హ్యేష సర్వభూతాంతరాత్మా ॥ 4॥
తస్మాదగ్నిః సమిధో యస్య సూర్యః
సోమాత్ పర్జన్య ఓషధయః పృథివ్యామ్ ।
పుమాన్ రేతః సించతి యోషితాయాం
బహ్వీః ప్రజాః పురుషాత్ సంప్రసూతాః ॥ 5॥
తస్మాదృచః సామ యజూంషి దీక్షా
యజ్ఞాశ్చ సర్వే క్రతవో దక్షిణాశ్చ ।
సంవఀత్సరశ్చ యజమానశ్చ లోకాః
సోమో యత్ర పవతే యత్ర సూర్యః ॥ 6॥
తస్మాచ్చ దేవా బహుధా సంప్రసూతాః
సాధ్యా మనుష్యాః పశవో వయాంసి ।
ప్రాణాపానౌ వ్రీహియవౌ తపశ్చ
శ్రద్ధా సత్యం బ్రహ్మచర్యం-విఀధిశ్చ ॥ 7॥
సప్త ప్రాణాః ప్రభవంతి తస్మాత్
సప్తార్చిషః సమిధః సప్త హోమాః ।
సప్త ఇమే లోకా యేషు చరంతి ప్రాణా
గుహాశయా నిహితాః సప్త సప్త ॥ 8॥
అతః సముద్రా గిరయశ్చ సర్వేఽస్మాత్
స్యందంతే సింధవః సర్వరూపాః ।
అతశ్చ సర్వా ఓషధయో రసశ్చ
యేనైష భూతైస్తిష్ఠతే హ్యంతరాత్మా ॥ 9॥
పురుష ఏవేదం-విఀశ్వం కర్మ తపో బ్రహ్మ పరామృతమ్ ।
ఏతద్యో వేద నిహితం గుహాయాం
సోఽవిద్యాగ్రంథిం-విఀకిరతీహ సోమ్య ॥ 10॥
॥ ఇతి ముండకోపనిషది ద్వితీయముండకే ప్రథమః ఖండః ॥
मुण्डक उपनिषद् - द्वितीय मुण्डक, प्रथम काण्डः
This document is in शुद्ध देवनागरी (Devanagari) with the right anusvaras marked.
॥ द्वितीय मुण्डके प्रथमः खण्डः ॥
तदेतत् सत्यं
यथा सुदीप्तात् पावकाद्विस्फुलिङ्गाः
सहस्रशः प्रभवन्ते सरूपाः ।
तथाऽक्षराद्विविधाः सोम्य भावाः
प्रजायन्ते तत्र चैवापि यन्ति ॥ 1॥
दिव्यो ह्यमूर्तः पुरुषः स बाह्याभ्यन्तरो ह्यजः ।
अप्राणो ह्यमनाः शुभ्रो ह्यक्षरात् परतः परः ॥ 2॥
एतस्माज्जायते प्राणो मनः सर्वेन्द्रियाणि च ।
खं-वाँयुर्ज्योतिरापः पृथिवी विश्वस्य धारिणी ॥ 3॥
अग्नीर्मूर्धा चक्षुषी चन्द्रसूर्यौ
दिशः श्रोत्रे वाग् विवृताश्च वेदाः ।
वायुः प्राणो हृदयं-विँश्वमस्य पद्भ्यां
पृथिवी ह्येष सर्वभूतान्तरात्मा ॥ 4॥
तस्मादग्निः समिधो यस्य सूर्यः
सोमात् पर्जन्य ओषधयः पृथिव्याम् ।
पुमान् रेतः सिञ्चति योषितायां
बह्वीः प्रजाः पुरुषात् सम्प्रसूताः ॥ 5॥
तस्मादृचः साम यजूंषि दीक्षा
यज्ञाश्च सर्वे क्रतवो दक्षिणाश्च ।
संवँत्सरश्च यजमानश्च लोकाः
सोमो यत्र पवते यत्र सूर्यः ॥ 6॥
तस्माच्च देवा बहुधा सम्प्रसूताः
साध्या मनुष्याः पशवो वयांसि ।
प्राणापानौ व्रीहियवौ तपश्च
श्रद्धा सत्यं ब्रह्मचर्यं-विँधिश्च ॥ 7॥
सप्त प्राणाः प्रभवन्ति तस्मात्
सप्तार्चिषः समिधः सप्त होमाः ।
सप्त इमे लोका येषु चरन्ति प्राणा
गुहाशया निहिताः सप्त सप्त ॥ 8॥
अतः समुद्रा गिरयश्च सर्वेऽस्मात्
स्यन्दन्ते सिन्धवः सर्वरूपाः ।
अतश्च सर्वा ओषधयो रसश्च
येनैष भूतैस्तिष्ठते ह्यन्तरात्मा ॥ 9॥
पुरुष एवेदं-विँश्वं कर्म तपो ब्रह्म परामृतम् ।
एतद्यो वेद निहितं गुहायां
सोऽविद्याग्रन्थिं-विँकिरतीह सोम्य ॥ 10॥
॥ इति मुण्डकोपनिषदि द्वितीयमुण्डके प्रथमः खण्डः ॥
MUNDAKA UPANISHAD - MUNDAKA 2, SECTION 1
This document is in romanized sanskrit (english) according to IAST standard.
॥ dvitīya muṇḍakē prathamaḥ khaṇḍaḥ ॥
tadēta-thsatyaṃ
yathā sudīptā-tpāvakādvisphuliṅgāḥ
sahasraśaḥ prabhavantē sarūpāḥ ।
tathā-'kṣarādvividhā-ssōmya bhāvāḥ
prajāyantē tatra chaivāpi yanti ॥ 1॥
divyō hyamūrtaḥ puruṣa-ssa bāhyābhyantarō hyajaḥ ।
aprāṇō hyamanā-śśubhrō hyakṣarā-tparataḥ paraḥ ॥ 2॥
ētasmājjāyatē prāṇō mana-ssarvēndriyāṇi cha ।
khaṃ vāyurjyōtirāpaḥ pṛthivī viśvasya dhāriṇī ॥ 3॥
agnīrmūrdhā chakṣuṣī chandrasūryau
diśa-śśrōtrē vāg vivṛtāścha vēdāḥ ।
vāyuḥ prāṇō hṛdayaṃ viśvamasya padbhyāṃ
pṛthivī hyēṣa sarvabhūtāntarātmā ॥ 4॥
tasmādagni-ssamidhō yasya sūryaḥ
sōmā-tparjanya ōṣadhayaḥ pṛthivyām ।
pumā-nrēta-ssiñchati yōṣitāyāṃ
bahvīḥ prajāḥ puruṣā-thsamprasūtāḥ ॥ 5॥
tasmādṛcha-ssāma yajūṃṣi dīkṣā
yajñāścha sarvē kratavō dakṣiṇāścha ।
saṃvatsaraścha yajamānaścha lōkāḥ
sōmō yatra pavatē yatra sūryaḥ ॥ 6॥
tasmāchcha dēvā bahudhā samprasūtāḥ
sādhyā manuṣyāḥ paśavō vayāṃsi ।
prāṇāpānau vrīhiyavau tapaścha
śraddhā satya-mbrahmacharyaṃ vidhiścha ॥ 7॥
sapta prāṇāḥ prabhavanti tasmāt
saptārchiṣa-ssamidha-ssapta hōmāḥ ।
sapta imē lōkā yēṣu charanti prāṇā
guhāśayā nihitā-ssapta sapta ॥ 8॥
ata-ssamudrā girayaścha sarvē-'smāt
syandantē sindhava-ssarvarūpāḥ ।
ataścha sarvā ōṣadhayō rasaścha
yēnaiṣa bhūtaistiṣṭhatē hyantarātmā ॥ 9॥
puruṣa ēvēdaṃ viśva-ṅkarma tapō brahma parāmṛtam ।
ētadyō vēda nihita-ṅguhāyāṃ
sō-'vidyāgranthiṃ vikiratīha sōmya ॥ 10॥
॥ iti muṇḍakōpaniṣadi dvitīyamuṇḍakē prathamaḥ khaṇḍaḥ ॥
முண்ட³க உபனிஷத்³ - த்³விதீய முண்ட³க, ப்ரத²ம காண்ட:³
This document is in Tamil,
॥ த்³விதீய முண்ட³கே ப்ரத²ம: க²ண்ட:³ ॥
ததே³த-்ஸத்யம்
யதா² ஸுதீ³ப்தா-த்பாவகாத்³விஸ்பு²லிங்கா³:
ஸஹஸ்ரஶ: ப்ரப⁴வன்தே ஸரூபா: ।
ததா²க்ஷராத்³விவிதா⁴-ஸ்ஸோம்ய பா⁴வா:
ப்ரஜாயன்தே தத்ர சைவாபி யன்தி ॥ 1॥
தி³வ்யோ ஹ்யமூர்த: புருஷ-ஸ்ஸ பா³ஹ்யாப்⁴யன்தரோ ஹ்யஜ: ।
அப்ராணோ ஹ்யமனா-ஶ்ஶுப்⁴ரோ ஹ்யக்ஷரா-த்பரத: பர: ॥ 2॥
ஏதஸ்மாஜ்ஜாயதே ப்ராணோ மன-ஸ்ஸர்வேன்த்³ரியாணி ச ।
கஂ²-வாഁயுர்ஜ்யோதிராப: ப்ருதி²வீ விஶ்வஸ்ய தா⁴ரிணீ ॥ 3॥
அக்³னீர்மூர்தா⁴ சக்ஷுஷீ சன்த்³ரஸூர்யௌ
தி³ஶ-ஶ்ஶ்ரோத்ரே வாக்³ விவ்ருதாஶ்ச வேதா³: ।
வாயு: ப்ராணோ ஹ்ருத³யஂ-விഁஶ்வமஸ்ய பத்³ப்⁴யாம்
ப்ருதி²வீ ஹ்யேஷ ஸர்வபூ⁴தான்தராத்மா ॥ 4॥
தஸ்மாத³க்³னி-ஸ்ஸமிதோ⁴ யஸ்ய ஸூர்ய:
ஸோமா-த்பர்ஜன்ய ஓஷத⁴ய: ப்ருதி²வ்யாம் ।
புமா-ன்ரேத-ஸ்ஸிஞ்சதி யோஷிதாயாம்
ப³ஹ்வீ: ப்ரஜா: புருஷா-்ஸம்ப்ரஸூதா: ॥ 5॥
தஸ்மாத்³ருச-ஸ்ஸாம யஜூம்ஷி தீ³க்ஷா
யஜ்ஞாஶ்ச ஸர்வே க்ரதவோ த³க்ஷிணாஶ்ச ।
ஸம்வத்ஸரஶ்ச யஜமானஶ்ச லோகா:
ஸோமோ யத்ர பவதே யத்ர ஸூர்ய: ॥ 6॥
தஸ்மாச்ச தே³வா ப³ஹுதா⁴ ஸம்ப்ரஸூதா:
ஸாத்⁴யா மனுஷ்யா: பஶவோ வயாம்ஸி ।
ப்ராணாபானௌ வ்ரீஹியவௌ தபஶ்ச
ஶ்ரத்³தா⁴ ஸத்யம் ப்³ரஹ்மசர்யஂ-விഁதி⁴ஶ்ச ॥ 7॥
ஸப்த ப்ராணா: ப்ரப⁴வன்தி தஸ்மாத்
ஸப்தார்சிஷ-ஸ்ஸமித-⁴ஸ்ஸப்த ஹோமா: ।
ஸப்த இமே லோகா யேஷு சரன்தி ப்ராணா
கு³ஹாஶயா நிஹிதா-ஸ்ஸப்த ஸப்த ॥ 8॥
அத-ஸ்ஸமுத்³ரா கி³ரயஶ்ச ஸர்வேஸ்மாத்
ஸ்யன்த³ன்தே ஸின்த⁴வ-ஸ்ஸர்வரூபா: ।
அதஶ்ச ஸர்வா ஓஷத⁴யோ ரஸஶ்ச
யேனைஷ பூ⁴தைஸ்திஷ்ட²தே ஹ்யன்தராத்மா ॥ 9॥
புருஷ ஏவேதஂ³-விഁஶ்வ-ங்கர்ம தபோ ப்³ரஹ்ம பராம்ருதம் ।
ஏதத்³யோ வேத³ நிஹிதம் கு³ஹாயாம்
ஸோவித்³யாக்³ரன்தி²ஂ-விഁகிரதீஹ ஸோம்ய ॥ 1௦॥
॥ இதி முண்ட³கோபனிஷதி³ த்³விதீயமுண்ட³கே ப்ரத²ம: க²ண்ட:³ ॥
ಮುಂಡಕ ಉಪನಿಷದ್ - ದ್ವಿತೀಯ ಮುಂಡಕ, ಪ್ರಥಮ ಕಾಂಡಃ
This document is in ಸರಳ ಕನ್ನಡ with simplified anusvaras.
॥ ದ್ವಿತೀಯ ಮುಂಡಕೇ ಪ್ರಥಮಃ ಖಂಡಃ ॥
ತದೇತತ್ ಸತ್ಯಂ
ಯಥಾ ಸುದೀಪ್ತಾತ್ ಪಾವಕಾದ್ವಿಸ್ಫುಲಿಂಗಾಃ
ಸಹಸ್ರಶಃ ಪ್ರಭವಂತೇ ಸರೂಪಾಃ ।
ತಥಾಽಕ್ಷರಾದ್ವಿವಿಧಾಃ ಸೋಮ್ಯ ಭಾವಾಃ
ಪ್ರಜಾಯಂತೇ ತತ್ರ ಚೈವಾಪಿ ಯಂತಿ ॥ 1॥
ದಿವ್ಯೋ ಹ್ಯಮೂರ್ತಃ ಪುರುಷಃ ಸ ಬಾಹ್ಯಾಭ್ಯಂತರೋ ಹ್ಯಜಃ ।
ಅಪ್ರಾಣೋ ಹ್ಯಮನಾಃ ಶುಭ್ರೋ ಹ್ಯಕ್ಷರಾತ್ ಪರತಃ ಪರಃ ॥ 2॥
ಏತಸ್ಮಾಜ್ಜಾಯತೇ ಪ್ರಾಣೋ ಮನಃ ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ।
ಖಂ-ವಾಁಯುರ್ಜ್ಯೋತಿರಾಪಃ ಪೃಥಿವೀ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಧಾರಿಣೀ ॥ 3॥
ಅಗ್ನೀರ್ಮೂರ್ಧಾ ಚಕ್ಷುಷೀ ಚಂದ್ರಸೂರ್ಯೌ
ದಿಶಃ ಶ್ರೋತ್ರೇ ವಾಗ್ ವಿವೃತಾಶ್ಚ ವೇದಾಃ ।
ವಾಯುಃ ಪ್ರಾಣೋ ಹೃದಯಂ-ವಿಁಶ್ವಮಸ್ಯ ಪದ್ಭ್ಯಾಂ
ಪೃಥಿವೀ ಹ್ಯೇಷ ಸರ್ವಭೂತಾಂತರಾತ್ಮಾ ॥ 4॥
ತಸ್ಮಾದಗ್ನಿಃ ಸಮಿಧೋ ಯಸ್ಯ ಸೂರ್ಯಃ
ಸೋಮಾತ್ ಪರ್ಜನ್ಯ ಓಷಧಯಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾಮ್ ।
ಪುಮಾನ್ ರೇತಃ ಸಿಂಚತಿ ಯೋಷಿತಾಯಾಂ
ಬಹ್ವೀಃ ಪ್ರಜಾಃ ಪುರುಷಾತ್ ಸಂಪ್ರಸೂತಾಃ ॥ 5॥
ತಸ್ಮಾದೃಚಃ ಸಾಮ ಯಜೂಂಷಿ ದೀಕ್ಷಾ
ಯಜ್ಞಾಶ್ಚ ಸರ್ವೇ ಕ್ರತವೋ ದಕ್ಷಿಣಾಶ್ಚ ।
ಸಂವಁತ್ಸರಶ್ಚ ಯಜಮಾನಶ್ಚ ಲೋಕಾಃ
ಸೋಮೋ ಯತ್ರ ಪವತೇ ಯತ್ರ ಸೂರ್ಯಃ ॥ 6॥
ತಸ್ಮಾಚ್ಚ ದೇವಾ ಬಹುಧಾ ಸಂಪ್ರಸೂತಾಃ
ಸಾಧ್ಯಾ ಮನುಷ್ಯಾಃ ಪಶವೋ ವಯಾಂಸಿ ।
ಪ್ರಾಣಾಪಾನೌ ವ್ರೀಹಿಯವೌ ತಪಶ್ಚ
ಶ್ರದ್ಧಾ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ-ವಿಁಧಿಶ್ಚ ॥ 7॥
ಸಪ್ತ ಪ್ರಾಣಾಃ ಪ್ರಭವಂತಿ ತಸ್ಮಾತ್
ಸಪ್ತಾರ್ಚಿಷಃ ಸಮಿಧಃ ಸಪ್ತ ಹೋಮಾಃ ।
ಸಪ್ತ ಇಮೇ ಲೋಕಾ ಯೇಷು ಚರಂತಿ ಪ್ರಾಣಾ
ಗುಹಾಶಯಾ ನಿಹಿತಾಃ ಸಪ್ತ ಸಪ್ತ ॥ 8॥
ಅತಃ ಸಮುದ್ರಾ ಗಿರಯಶ್ಚ ಸರ್ವೇಽಸ್ಮಾತ್
ಸ್ಯಂದಂತೇ ಸಿಂಧವಃ ಸರ್ವರೂಪಾಃ ।
ಅತಶ್ಚ ಸರ್ವಾ ಓಷಧಯೋ ರಸಶ್ಚ
ಯೇನೈಷ ಭೂತೈಸ್ತಿಷ್ಠತೇ ಹ್ಯಂತರಾತ್ಮಾ ॥ 9॥
ಪುರುಷ ಏವೇದಂ-ವಿಁಶ್ವಂ ಕರ್ಮ ತಪೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಾಮೃತಮ್ ।
ಏತದ್ಯೋ ವೇದ ನಿಹಿತಂ ಗುಹಾಯಾಂ
ಸೋಽವಿದ್ಯಾಗ್ರಂಥಿಂ-ವಿಁಕಿರತೀಹ ಸೋಮ್ಯ ॥ 10॥
॥ ಇತಿ ಮುಂಡಕೋಪನಿಷದಿ ದ್ವಿತೀಯಮುಂಡಕೇ ಪ್ರಥಮಃ ಖಂಡಃ ॥
മുംഡക ഉപനിഷദ് - ദ്വിതീയ മുംഡക, പ്രഥമ കാംഡഃ
This document is in Malayalam
॥ ദ്വിതീയ മുംഡകേ പ്രഥമഃ ഖംഡഃ ॥
തദേതത് സത്യം
യഥാ സുദീപ്താത് പാവകാദ്വിസ്ഫുലിംഗാഃ
സഹസ്രശഃ പ്രഭവംതേ സരൂപാഃ ।
തഥാഽക്ഷരാദ്വിവിധാഃ സോമ്യ ഭാവാഃ
പ്രജായംതേ തത്ര ചൈവാപി യംതി ॥ 1॥
ദിവ്യോ ഹ്യമൂര്തഃ പുരുഷഃ സ ബാഹ്യാഭ്യംതരോ ഹ്യജഃ ।
അപ്രാണോ ഹ്യമനാഃ ശുഭ്രോ ഹ്യക്ഷരാത് പരതഃ പരഃ ॥ 2॥
ഏതസ്മാജ്ജായതേ പ്രാണോ മനഃ സര്വേംദ്രിയാണി ച ।
ഖം-വാഁയുര്ജ്യോതിരാപഃ പൃഥിവീ വിശ്വസ്യ ധാരിണീ ॥ 3॥
അഗ്നീര്മൂര്ധാ ചക്ഷുഷീ ചംദ്രസൂര്യൌ
ദിശഃ ശ്രോത്രേ വാഗ് വിവൃതാശ്ച വേദാഃ ।
വായുഃ പ്രാണോ ഹൃദയം-വിഁശ്വമസ്യ പദ്ഭ്യാം
പൃഥിവീ ഹ്യേഷ സര്വഭൂതാംതരാത്മാ ॥ 4॥
തസ്മാദഗ്നിഃ സമിധോ യസ്യ സൂര്യഃ
സോമാത് പര്ജന്യ ഓഷധയഃ പൃഥിവ്യാമ് ।
പുമാന് രേതഃ സിംചതി യോഷിതായാം
ബഹ്വീഃ പ്രജാഃ പുരുഷാത് സംപ്രസൂതാഃ ॥ 5॥
തസ്മാദൃചഃ സാമ യജൂംഷി ദീക്ഷാ
യജ്ഞാശ്ച സര്വേ ക്രതവോ ദക്ഷിണാശ്ച ।
സംവഁത്സരശ്ച യജമാനശ്ച ലോകാഃ
സോമോ യത്ര പവതേ യത്ര സൂര്യഃ ॥ 6॥
തസ്മാച്ച ദേവാ ബഹുധാ സംപ്രസൂതാഃ
സാധ്യാ മനുഷ്യാഃ പശവോ വയാംസി ।
പ്രാണാപാനൌ വ്രീഹിയവൌ തപശ്ച
ശ്രദ്ധാ സത്യം ബ്രഹ്മചര്യം-വിഁധിശ്ച ॥ 7॥
സപ്ത പ്രാണാഃ പ്രഭവംതി തസ്മാത്
സപ്താര്ചിഷഃ സമിധഃ സപ്ത ഹോമാഃ ।
സപ്ത ഇമേ ലോകാ യേഷു ചരംതി പ്രാണാ
ഗുഹാശയാ നിഹിതാഃ സപ്ത സപ്ത ॥ 8॥
അതഃ സമുദ്രാ ഗിരയശ്ച സര്വേഽസ്മാത്
സ്യംദംതേ സിംധവഃ സര്വരൂപാഃ ।
അതശ്ച സര്വാ ഓഷധയോ രസശ്ച
യേനൈഷ ഭൂതൈസ്തിഷ്ഠതേ ഹ്യംതരാത്മാ ॥ 9॥
പുരുഷ ഏവേദം-വിഁശ്വം കര്മ തപോ ബ്രഹ്മ പരാമൃതമ് ।
ഏതദ്യോ വേദ നിഹിതം ഗുഹായാം
സോഽവിദ്യാഗ്രംഥിം-വിഁകിരതീഹ സോമ്യ ॥ 10॥
॥ ഇതി മുംഡകോപനിഷദി ദ്വിതീയമുംഡകേ പ്രഥമഃ ഖംഡഃ ॥
મુંડક ઉપનિષદ્ - દ્વિતીય મુંડક, પ્રથમ કાંડઃ
This document is in Gujarati,
॥ દ્વિતીય મુંડકે પ્રથમઃ ખંડઃ ॥
તદેતત્ સત્યં
યથા સુદીપ્તાત્ પાવકાદ્વિસ્ફુલિંગાઃ
સહસ્રશઃ પ્રભવંતે સરૂપાઃ ।
તથાઽક્ષરાદ્વિવિધાઃ સોમ્ય ભાવાઃ
પ્રજાયંતે તત્ર ચૈવાપિ યંતિ ॥ 1॥
દિવ્યો હ્યમૂર્તઃ પુરુષઃ સ બાહ્યાભ્યંતરો હ્યજઃ ।
અપ્રાણો હ્યમનાઃ શુભ્રો હ્યક્ષરાત્ પરતઃ પરઃ ॥ 2॥
એતસ્માજ્જાયતે પ્રાણો મનઃ સર્વેંદ્રિયાણિ ચ ।
ખં-વાઁયુર્જ્યોતિરાપઃ પૃથિવી વિશ્વસ્ય ધારિણી ॥ 3॥
અગ્નીર્મૂર્ધા ચક્ષુષી ચંદ્રસૂર્યૌ
દિશઃ શ્રોત્રે વાગ્ વિવૃતાશ્ચ વેદાઃ ।
વાયુઃ પ્રાણો હૃદયં-વિઁશ્વમસ્ય પદ્ભ્યાં
પૃથિવી હ્યેષ સર્વભૂતાંતરાત્મા ॥ 4॥
તસ્માદગ્નિઃ સમિધો યસ્ય સૂર્યઃ
સોમાત્ પર્જન્ય ઓષધયઃ પૃથિવ્યામ્ ।
પુમાન્ રેતઃ સિંચતિ યોષિતાયાં
બહ્વીઃ પ્રજાઃ પુરુષાત્ સંપ્રસૂતાઃ ॥ 5॥
તસ્માદૃચઃ સામ યજૂંષિ દીક્ષા
યજ્ઞાશ્ચ સર્વે ક્રતવો દક્ષિણાશ્ચ ।
સંવઁત્સરશ્ચ યજમાનશ્ચ લોકાઃ
સોમો યત્ર પવતે યત્ર સૂર્યઃ ॥ 6॥
તસ્માચ્ચ દેવા બહુધા સંપ્રસૂતાઃ
સાધ્યા મનુષ્યાઃ પશવો વયાંસિ ।
પ્રાણાપાનૌ વ્રીહિયવૌ તપશ્ચ
શ્રદ્ધા સત્યં બ્રહ્મચર્યં-વિઁધિશ્ચ ॥ 7॥
સપ્ત પ્રાણાઃ પ્રભવંતિ તસ્માત્
સપ્તાર્ચિષઃ સમિધઃ સપ્ત હોમાઃ ।
સપ્ત ઇમે લોકા યેષુ ચરંતિ પ્રાણા
ગુહાશયા નિહિતાઃ સપ્ત સપ્ત ॥ 8॥
અતઃ સમુદ્રા ગિરયશ્ચ સર્વેઽસ્માત્
સ્યંદંતે સિંધવઃ સર્વરૂપાઃ ।
અતશ્ચ સર્વા ઓષધયો રસશ્ચ
યેનૈષ ભૂતૈસ્તિષ્ઠતે હ્યંતરાત્મા ॥ 9॥
પુરુષ એવેદં-વિઁશ્વં કર્મ તપો બ્રહ્મ પરામૃતમ્ ।
એતદ્યો વેદ નિહિતં ગુહાયાં
સોઽવિદ્યાગ્રંથિં-વિઁકિરતીહ સોમ્ય ॥ 10॥
॥ ઇતિ મુંડકોપનિષદિ દ્વિતીયમુંડકે પ્રથમઃ ખંડઃ ॥
ମୁଂଡକ ଉପନିଷଦ୍ - ଦ୍ଵିତୀୟ ମୁଂଡକ, ପ୍ରଥମ କାଂଡଃ
This document is in Odia,
॥ ଦ୍ଵିତୀୟ ମୁଂଡକେ ପ୍ରଥମଃ ଖଂଡଃ ॥
ତଦେତତ୍ ସତ୍ୟଂ
ୟଥା ସୁଦୀପ୍ତାତ୍ ପାଵକାଦ୍ଵିସ୍ଫୁଲିଂଗାଃ
ସହସ୍ରଶଃ ପ୍ରଭଵଂତେ ସରୂପାଃ ।
ତଥାଽକ୍ଷରାଦ୍ଵିଵିଧାଃ ସୋମ୍ୟ ଭାଵାଃ
ପ୍ରଜାୟଂତେ ତତ୍ର ଚୈଵାପି ୟଂତି ॥ 1॥
ଦିଵ୍ୟୋ ହ୍ୟମୂର୍ତଃ ପୁରୁଷଃ ସ ବାହ୍ୟାଭ୍ୟଂତରୋ ହ୍ୟଜଃ ।
ଅପ୍ରାଣୋ ହ୍ୟମନାଃ ଶୁଭ୍ରୋ ହ୍ୟକ୍ଷରାତ୍ ପରତଃ ପରଃ ॥ 2॥
ଏତସ୍ମାଜ୍ଜାୟତେ ପ୍ରାଣୋ ମନଃ ସର୍ଵେଂଦ୍ରିୟାଣି ଚ ।
ଖଂ-ଵାଁୟୁର୍ଜ୍ୟୋତିରାପଃ ପୃଥିଵୀ ଵିଶ୍ଵସ୍ୟ ଧାରିଣୀ ॥ 3॥
ଅଗ୍ନୀର୍ମୂର୍ଧା ଚକ୍ଷୁଷୀ ଚଂଦ୍ରସୂର୍ୟୌ
ଦିଶଃ ଶ୍ରୋତ୍ରେ ଵାଗ୍ ଵିଵୃତାଶ୍ଚ ଵେଦାଃ ।
ଵାୟୁଃ ପ୍ରାଣୋ ହୃଦୟଂ-ଵିଁଶ୍ଵମସ୍ୟ ପଦ୍ଭ୍ୟାଂ
ପୃଥିଵୀ ହ୍ୟେଷ ସର୍ଵଭୂତାଂତରାତ୍ମା ॥ 4॥
ତସ୍ମାଦଗ୍ନିଃ ସମିଧୋ ୟସ୍ୟ ସୂର୍ୟଃ
ସୋମାତ୍ ପର୍ଜନ୍ୟ ଓଷଧୟଃ ପୃଥିଵ୍ୟାମ୍ ।
ପୁମାନ୍ ରେତଃ ସିଂଚତି ୟୋଷିତାୟାଂ
ବହ୍ଵୀଃ ପ୍ରଜାଃ ପୁରୁଷାତ୍ ସଂପ୍ରସୂତାଃ ॥ 5॥
ତସ୍ମାଦୃଚଃ ସାମ ୟଜୂଂଷି ଦୀକ୍ଷା
ୟଜ୍ଞାଶ୍ଚ ସର୍ଵେ କ୍ରତଵୋ ଦକ୍ଷିଣାଶ୍ଚ ।
ସଂଵଁତ୍ସରଶ୍ଚ ୟଜମାନଶ୍ଚ ଲୋକାଃ
ସୋମୋ ୟତ୍ର ପଵତେ ୟତ୍ର ସୂର୍ୟଃ ॥ 6॥
ତସ୍ମାଚ୍ଚ ଦେଵା ବହୁଧା ସଂପ୍ରସୂତାଃ
ସାଧ୍ୟା ମନୁଷ୍ୟାଃ ପଶଵୋ ଵୟାଂସି ।
ପ୍ରାଣାପାନୌ ଵ୍ରୀହିୟଵୌ ତପଶ୍ଚ
ଶ୍ରଦ୍ଧା ସତ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟଂ-ଵିଁଧିଶ୍ଚ ॥ 7॥
ସପ୍ତ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରଭଵଂତି ତସ୍ମାତ୍
ସପ୍ତାର୍ଚିଷଃ ସମିଧଃ ସପ୍ତ ହୋମାଃ ।
ସପ୍ତ ଇମେ ଲୋକା ୟେଷୁ ଚରଂତି ପ୍ରାଣା
ଗୁହାଶୟା ନିହିତାଃ ସପ୍ତ ସପ୍ତ ॥ 8॥
ଅତଃ ସମୁଦ୍ରା ଗିରୟଶ୍ଚ ସର୍ଵେଽସ୍ମାତ୍
ସ୍ୟଂଦଂତେ ସିଂଧଵଃ ସର୍ଵରୂପାଃ ।
ଅତଶ୍ଚ ସର୍ଵା ଓଷଧୟୋ ରସଶ୍ଚ
ୟେନୈଷ ଭୂତୈସ୍ତିଷ୍ଠତେ ହ୍ୟଂତରାତ୍ମା ॥ 9॥
ପୁରୁଷ ଏଵେଦଂ-ଵିଁଶ୍ଵଂ କର୍ମ ତପୋ ବ୍ରହ୍ମ ପରାମୃତମ୍ ।
ଏତଦ୍ୟୋ ଵେଦ ନିହିତଂ ଗୁହାୟାଂ
ସୋଽଵିଦ୍ୟାଗ୍ରଂଥିଂ-ଵିଁକିରତୀହ ସୋମ୍ୟ ॥ 10॥
॥ ଇତି ମୁଂଡକୋପନିଷଦି ଦ୍ଵିତୀୟମୁଂଡକେ ପ୍ରଥମଃ ଖଂଡଃ ॥
মুংডক উপনিষদ্ - দ্বিতীয মুংডক, প্রথম কাংডঃ
This document is in Bengali.
॥ দ্বিতীয মুংডকে প্রথমঃ খংডঃ ॥
তদেতত্ সত্যং
যথা সুদীপ্তাত্ পাবকাদ্বিস্ফুলিংগাঃ
সহস্রশঃ প্রভবংতে সরূপাঃ ।
তথাঽক্ষরাদ্বিবিধাঃ সোম্য ভাবাঃ
প্রজাযংতে তত্র চৈবাপি যংতি ॥ 1॥
দিব্যো হ্যমূর্তঃ পুরুষঃ স বাহ্যাভ্যংতরো হ্যজঃ ।
অপ্রাণো হ্যমনাঃ শুভ্রো হ্যক্ষরাত্ পরতঃ পরঃ ॥ 2॥
এতস্মাজ্জাযতে প্রাণো মনঃ সর্বেংদ্রিযাণি চ ।
খং-বাঁযুর্জ্যোতিরাপঃ পৃথিবী বিশ্বস্য ধারিণী ॥ 3॥
অগ্নীর্মূর্ধা চক্ষুষী চংদ্রসূর্যৌ
দিশঃ শ্রোত্রে বাগ্ বিবৃতাশ্চ বেদাঃ ।
বাযুঃ প্রাণো হৃদযং-বিঁশ্বমস্য পদ্ভ্যাং
পৃথিবী হ্যেষ সর্বভূতাংতরাত্মা ॥ 4॥
তস্মাদগ্নিঃ সমিধো যস্য সূর্যঃ
সোমাত্ পর্জন্য ওষধযঃ পৃথিব্যাম্ ।
পুমান্ রেতঃ সিংচতি যোষিতাযাং
বহ্বীঃ প্রজাঃ পুরুষাত্ সংপ্রসূতাঃ ॥ 5॥
তস্মাদৃচঃ সাম যজূংষি দীক্ষা
যজ্ঞাশ্চ সর্বে ক্রতবো দক্ষিণাশ্চ ।
সংবঁত্সরশ্চ যজমানশ্চ লোকাঃ
সোমো যত্র পবতে যত্র সূর্যঃ ॥ 6॥
তস্মাচ্চ দেবা বহুধা সংপ্রসূতাঃ
সাধ্যা মনুষ্যাঃ পশবো বযাংসি ।
প্রাণাপানৌ ব্রীহিযবৌ তপশ্চ
শ্রদ্ধা সত্যং ব্রহ্মচর্যং-বিঁধিশ্চ ॥ 7॥
সপ্ত প্রাণাঃ প্রভবংতি তস্মাত্
সপ্তার্চিষঃ সমিধঃ সপ্ত হোমাঃ ।
সপ্ত ইমে লোকা যেষু চরংতি প্রাণা
গুহাশযা নিহিতাঃ সপ্ত সপ্ত ॥ 8॥
অতঃ সমুদ্রা গিরযশ্চ সর্বেঽস্মাত্
স্যংদংতে সিংধবঃ সর্বরূপাঃ ।
অতশ্চ সর্বা ওষধযো রসশ্চ
যেনৈষ ভূতৈস্তিষ্ঠতে হ্যংতরাত্মা ॥ 9॥
পুরুষ এবেদং-বিঁশ্বং কর্ম তপো ব্রহ্ম পরামৃতম্ ।
এতদ্যো বেদ নিহিতং গুহাযাং
সোঽবিদ্যাগ্রংথিং-বিঁকিরতীহ সোম্য ॥ 10॥
॥ ইতি মুংডকোপনিষদি দ্বিতীযমুংডকে প্রথমঃ খংডঃ ॥
मुंडक उपनिषद् - द्वितीय मुंडक, प्रथम कांडः
This document is in सरल देवनागरी (Devanagari) script, commonly used for Marathi language.
॥ द्वितीय मुंडके प्रथमः खंडः ॥
तदेतत् सत्यं
यथा सुदीप्तात् पावकाद्विस्फुलिंगाः
सहस्रशः प्रभवंते सरूपाः ।
तथाऽक्षराद्विविधाः सोम्य भावाः
प्रजायंते तत्र चैवापि यंति ॥ 1॥
दिव्यो ह्यमूर्तः पुरुषः स बाह्याभ्यंतरो ह्यजः ।
अप्राणो ह्यमनाः शुभ्रो ह्यक्षरात् परतः परः ॥ 2॥
एतस्माज्जायते प्राणो मनः सर्वेंद्रियाणि च ।
खं-वाँयुर्ज्योतिरापः पृथिवी विश्वस्य धारिणी ॥ 3॥
अग्नीर्मूर्धा चक्षुषी चंद्रसूर्यौ
दिशः श्रोत्रे वाग् विवृताश्च वेदाः ।
वायुः प्राणो हृदयं-विँश्वमस्य पद्भ्यां
पृथिवी ह्येष सर्वभूतांतरात्मा ॥ 4॥
तस्मादग्निः समिधो यस्य सूर्यः
सोमात् पर्जन्य ओषधयः पृथिव्याम् ।
पुमान् रेतः सिंचति योषितायां
बह्वीः प्रजाः पुरुषात् संप्रसूताः ॥ 5॥
तस्मादृचः साम यजूंषि दीक्षा
यज्ञाश्च सर्वे क्रतवो दक्षिणाश्च ।
संवँत्सरश्च यजमानश्च लोकाः
सोमो यत्र पवते यत्र सूर्यः ॥ 6॥
तस्माच्च देवा बहुधा संप्रसूताः
साध्या मनुष्याः पशवो वयांसि ।
प्राणापानौ व्रीहियवौ तपश्च
श्रद्धा सत्यं ब्रह्मचर्यं-विँधिश्च ॥ 7॥
सप्त प्राणाः प्रभवंति तस्मात्
सप्तार्चिषः समिधः सप्त होमाः ।
सप्त इमे लोका येषु चरंति प्राणा
गुहाशया निहिताः सप्त सप्त ॥ 8॥
अतः समुद्रा गिरयश्च सर्वेऽस्मात्
स्यंदंते सिंधवः सर्वरूपाः ।
अतश्च सर्वा ओषधयो रसश्च
येनैष भूतैस्तिष्ठते ह्यंतरात्मा ॥ 9॥
पुरुष एवेदं-विँश्वं कर्म तपो ब्रह्म परामृतम् ।
एतद्यो वेद निहितं गुहायां
सोऽविद्याग्रंथिं-विँकिरतीह सोम्य ॥ 10॥
॥ इति मुंडकोपनिषदि द्वितीयमुंडके प्रथमः खंडः ॥0
মুংডক উপনিষদ্ - দ্বিতীয মুংডক, প্রথম কাংডঃ
This document is in Assamese,
॥ দ্বিতীয মুংডকে প্রথমঃ খংডঃ ॥
তদেতত্ সত্যং
যথা সুদীপ্তাত্ পাবকাদ্বিস্ফুলিংগাঃ
সহস্রশঃ প্রভবংতে সরূপাঃ ।
তথাঽক্ষরাদ্বিবিধাঃ সোম্য ভাবাঃ
প্রজাযংতে তত্র চৈবাপি যংতি ॥ 1॥
দিব্যো হ্যমূর্তঃ পুরুষঃ স বাহ্যাভ্যংতরো হ্যজঃ ।
অপ্রাণো হ্যমনাঃ শুভ্রো হ্যক্ষরাত্ পরতঃ পরঃ ॥ 2॥
এতস্মাজ্জাযতে প্রাণো মনঃ সর্বেংদ্রিযাণি চ ।
খং-বাঁযুর্জ্যোতিরাপঃ পৃথিবী বিশ্বস্য ধারিণী ॥ 3॥
অগ্নীর্মূর্ধা চক্ষুষী চংদ্রসূর্যৌ
দিশঃ শ্রোত্রে বাগ্ বিবৃতাশ্চ বেদাঃ ।
বাযুঃ প্রাণো হৃদযং-বিঁশ্বমস্য পদ্ভ্যাং
পৃথিবী হ্যেষ সর্বভূতাংতরাত্মা ॥ 4॥
তস্মাদগ্নিঃ সমিধো যস্য সূর্যঃ
সোমাত্ পর্জন্য ওষধযঃ পৃথিব্যাম্ ।
পুমান্ রেতঃ সিংচতি যোষিতাযাং
বহ্বীঃ প্রজাঃ পুরুষাত্ সংপ্রসূতাঃ ॥ 5॥
তস্মাদৃচঃ সাম যজূংষি দীক্ষা
যজ্ঞাশ্চ সর্বে ক্রতবো দক্ষিণাশ্চ ।
সংবঁত্সরশ্চ যজমানশ্চ লোকাঃ
সোমো যত্র পবতে যত্র সূর্যঃ ॥ 6॥
তস্মাচ্চ দেবা বহুধা সংপ্রসূতাঃ
সাধ্যা মনুষ্যাঃ পশবো বযাংসি ।
প্রাণাপানৌ ব্রীহিযবৌ তপশ্চ
শ্রদ্ধা সত্যং ব্রহ্মচর্যং-বিঁধিশ্চ ॥ 7॥
সপ্ত প্রাণাঃ প্রভবংতি তস্মাত্
সপ্তার্চিষঃ সমিধঃ সপ্ত হোমাঃ ।
সপ্ত ইমে লোকা যেষু চরংতি প্রাণা
গুহাশযা নিহিতাঃ সপ্ত সপ্ত ॥ 8॥
অতঃ সমুদ্রা গিরযশ্চ সর্বেঽস্মাত্
স্যংদংতে সিংধবঃ সর্বরূপাঃ ।
অতশ্চ সর্বা ওষধযো রসশ্চ
যেনৈষ ভূতৈস্তিষ্ঠতে হ্যংতরাত্মা ॥ 9॥
পুরুষ এবেদং-বিঁশ্বং কর্ম তপো ব্রহ্ম পরামৃতম্ ।
এতদ্যো বেদ নিহিতং গুহাযাং
সোঽবিদ্যাগ্রংথিং-বিঁকিরতীহ সোম্য ॥ 10॥
॥ ইতি মুংডকোপনিষদি দ্বিতীযমুংডকে প্রথমঃ খংডঃ ॥
मुंडक उपनिषद् - द्वितीय मुंडक, प्रथम कांडः
This document is in सरल देवनागरी (Hindi) script with simplified anusvaras.
॥ द्वितीय मुंडके प्रथमः खंडः ॥
तदेतत् सत्यं
यथा सुदीप्तात् पावकाद्विस्फुलिंगाः
सहस्रशः प्रभवंते सरूपाः ।
तथाऽक्षराद्विविधाः सोम्य भावाः
प्रजायंते तत्र चैवापि यंति ॥ 1॥
दिव्यो ह्यमूर्तः पुरुषः स बाह्याभ्यंतरो ह्यजः ।
अप्राणो ह्यमनाः शुभ्रो ह्यक्षरात् परतः परः ॥ 2॥
एतस्माज्जायते प्राणो मनः सर्वेंद्रियाणि च ।
खं-वाँयुर्ज्योतिरापः पृथिवी विश्वस्य धारिणी ॥ 3॥
अग्नीर्मूर्धा चक्षुषी चंद्रसूर्यौ
दिशः श्रोत्रे वाग् विवृताश्च वेदाः ।
वायुः प्राणो हृदयं-विँश्वमस्य पद्भ्यां
पृथिवी ह्येष सर्वभूतांतरात्मा ॥ 4॥
तस्मादग्निः समिधो यस्य सूर्यः
सोमात् पर्जन्य ओषधयः पृथिव्याम् ।
पुमान् रेतः सिंचति योषितायां
बह्वीः प्रजाः पुरुषात् संप्रसूताः ॥ 5॥
तस्मादृचः साम यजूंषि दीक्षा
यज्ञाश्च सर्वे क्रतवो दक्षिणाश्च ।
संवँत्सरश्च यजमानश्च लोकाः
सोमो यत्र पवते यत्र सूर्यः ॥ 6॥
तस्माच्च देवा बहुधा संप्रसूताः
साध्या मनुष्याः पशवो वयांसि ।
प्राणापानौ व्रीहियवौ तपश्च
श्रद्धा सत्यं ब्रह्मचर्यं-विँधिश्च ॥ 7॥
सप्त प्राणाः प्रभवंति तस्मात्
सप्तार्चिषः समिधः सप्त होमाः ।
सप्त इमे लोका येषु चरंति प्राणा
गुहाशया निहिताः सप्त सप्त ॥ 8॥
अतः समुद्रा गिरयश्च सर्वेऽस्मात्
स्यंदंते सिंधवः सर्वरूपाः ।
अतश्च सर्वा ओषधयो रसश्च
येनैष भूतैस्तिष्ठते ह्यंतरात्मा ॥ 9॥
पुरुष एवेदं-विँश्वं कर्म तपो ब्रह्म परामृतम् ।
एतद्यो वेद निहितं गुहायां
सोऽविद्याग्रंथिं-विँकिरतीह सोम्य ॥ 10॥
॥ इति मुंडकोपनिषदि द्वितीयमुंडके प्रथमः खंडः ॥
मुण्डक उपनिषद् - द्वितीय मुण्डक, प्रथम काण्डः
This document is in शुद्ध देवनागरी (Samskritam) with the right anusvaras marked.
॥ द्वितीय मुण्डके प्रथमः खण्डः ॥
तदेतत् सत्यं
यथा सुदीप्तात् पावकाद्विस्फुलिङ्गाः
सहस्रशः प्रभवन्ते सरूपाः ।
तथाऽक्षराद्विविधाः सोम्य भावाः
प्रजायन्ते तत्र चैवापि यन्ति ॥ 1॥
दिव्यो ह्यमूर्तः पुरुषः स बाह्याभ्यन्तरो ह्यजः ।
अप्राणो ह्यमनाः शुभ्रो ह्यक्षरात् परतः परः ॥ 2॥
एतस्माज्जायते प्राणो मनः सर्वेन्द्रियाणि च ।
खं-वाँयुर्ज्योतिरापः पृथिवी विश्वस्य धारिणी ॥ 3॥
अग्नीर्मूर्धा चक्षुषी चन्द्रसूर्यौ
दिशः श्रोत्रे वाग् विवृताश्च वेदाः ।
वायुः प्राणो हृदयं-विँश्वमस्य पद्भ्यां
पृथिवी ह्येष सर्वभूतान्तरात्मा ॥ 4॥
तस्मादग्निः समिधो यस्य सूर्यः
सोमात् पर्जन्य ओषधयः पृथिव्याम् ।
पुमान् रेतः सिञ्चति योषितायां
बह्वीः प्रजाः पुरुषात् सम्प्रसूताः ॥ 5॥
तस्मादृचः साम यजूंषि दीक्षा
यज्ञाश्च सर्वे क्रतवो दक्षिणाश्च ।
संवँत्सरश्च यजमानश्च लोकाः
सोमो यत्र पवते यत्र सूर्यः ॥ 6॥
तस्माच्च देवा बहुधा सम्प्रसूताः
साध्या मनुष्याः पशवो वयांसि ।
प्राणापानौ व्रीहियवौ तपश्च
श्रद्धा सत्यं ब्रह्मचर्यं-विँधिश्च ॥ 7॥
सप्त प्राणाः प्रभवन्ति तस्मात्
सप्तार्चिषः समिधः सप्त होमाः ।
सप्त इमे लोका येषु चरन्ति प्राणा
गुहाशया निहिताः सप्त सप्त ॥ 8॥
अतः समुद्रा गिरयश्च सर्वेऽस्मात्
स्यन्दन्ते सिन्धवः सर्वरूपाः ।
अतश्च सर्वा ओषधयो रसश्च
येनैष भूतैस्तिष्ठते ह्यन्तरात्मा ॥ 9॥
पुरुष एवेदं-विँश्वं कर्म तपो ब्रह्म परामृतम् ।
एतद्यो वेद निहितं गुहायां
सोऽविद्याग्रन्थिं-विँकिरतीह सोम्य ॥ 10॥
॥ इति मुण्डकोपनिषदि द्वितीयमुण्डके प्रथमः खण्डः ॥
मुंडक उपनिषद् - द्वितीय मुंडक, प्रथम कांडः
This document is in सरल देवनागरी (Devanagari) script, which is commonly used for Konkani language.
॥ द्वितीय मुंडके प्रथमः खंडः ॥
तदेतत् सत्यं
यथा सुदीप्तात् पावकाद्विस्फुलिंगाः
सहस्रशः प्रभवंते सरूपाः ।
तथाऽक्षराद्विविधाः सोम्य भावाः
प्रजायंते तत्र चैवापि यंति ॥ 1॥
दिव्यो ह्यमूर्तः पुरुषः स बाह्याभ्यंतरो ह्यजः ।
अप्राणो ह्यमनाः शुभ्रो ह्यक्षरात् परतः परः ॥ 2॥
एतस्माज्जायते प्राणो मनः सर्वेंद्रियाणि च ।
खं-वाँयुर्ज्योतिरापः पृथिवी विश्वस्य धारिणी ॥ 3॥
अग्नीर्मूर्धा चक्षुषी चंद्रसूर्यौ
दिशः श्रोत्रे वाग् विवृताश्च वेदाः ।
वायुः प्राणो हृदयं-विँश्वमस्य पद्भ्यां
पृथिवी ह्येष सर्वभूतांतरात्मा ॥ 4॥
तस्मादग्निः समिधो यस्य सूर्यः
सोमात् पर्जन्य ओषधयः पृथिव्याम् ।
पुमान् रेतः सिंचति योषितायां
बह्वीः प्रजाः पुरुषात् संप्रसूताः ॥ 5॥
तस्मादृचः साम यजूंषि दीक्षा
यज्ञाश्च सर्वे क्रतवो दक्षिणाश्च ।
संवँत्सरश्च यजमानश्च लोकाः
सोमो यत्र पवते यत्र सूर्यः ॥ 6॥
तस्माच्च देवा बहुधा संप्रसूताः
साध्या मनुष्याः पशवो वयांसि ।
प्राणापानौ व्रीहियवौ तपश्च
श्रद्धा सत्यं ब्रह्मचर्यं-विँधिश्च ॥ 7॥
सप्त प्राणाः प्रभवंति तस्मात्
सप्तार्चिषः समिधः सप्त होमाः ।
सप्त इमे लोका येषु चरंति प्राणा
गुहाशया निहिताः सप्त सप्त ॥ 8॥
अतः समुद्रा गिरयश्च सर्वेऽस्मात्
स्यंदंते सिंधवः सर्वरूपाः ।
अतश्च सर्वा ओषधयो रसश्च
येनैष भूतैस्तिष्ठते ह्यंतरात्मा ॥ 9॥
पुरुष एवेदं-विँश्वं कर्म तपो ब्रह्म परामृतम् ।
एतद्यो वेद निहितं गुहायां
सोऽविद्याग्रंथिं-विँकिरतीह सोम्य ॥ 10॥
॥ इति मुंडकोपनिषदि द्वितीयमुंडके प्रथमः खंडः ॥
मुंडक उपनिषद् - द्वितीय मुंडक, प्रथम कांडः
This document is in सरल देवनागरी (Devanagari) script, commonly used for Nepali language.
॥ द्वितीय मुंडके प्रथमः खंडः ॥
तदेतत् सत्यं
यथा सुदीप्तात् पावकाद्विस्फुलिंगाः
सहस्रशः प्रभवंते सरूपाः ।
तथाऽक्षराद्विविधाः सोम्य भावाः
प्रजायंते तत्र चैवापि यंति ॥ 1॥
दिव्यो ह्यमूर्तः पुरुषः स बाह्याभ्यंतरो ह्यजः ।
अप्राणो ह्यमनाः शुभ्रो ह्यक्षरात् परतः परः ॥ 2॥
एतस्माज्जायते प्राणो मनः सर्वेंद्रियाणि च ।
खं-वाँयुर्ज्योतिरापः पृथिवी विश्वस्य धारिणी ॥ 3॥
अग्नीर्मूर्धा चक्षुषी चंद्रसूर्यौ
दिशः श्रोत्रे वाग् विवृताश्च वेदाः ।
वायुः प्राणो हृदयं-विँश्वमस्य पद्भ्यां
पृथिवी ह्येष सर्वभूतांतरात्मा ॥ 4॥
तस्मादग्निः समिधो यस्य सूर्यः
सोमात् पर्जन्य ओषधयः पृथिव्याम् ।
पुमान् रेतः सिंचति योषितायां
बह्वीः प्रजाः पुरुषात् संप्रसूताः ॥ 5॥
तस्मादृचः साम यजूंषि दीक्षा
यज्ञाश्च सर्वे क्रतवो दक्षिणाश्च ।
संवँत्सरश्च यजमानश्च लोकाः
सोमो यत्र पवते यत्र सूर्यः ॥ 6॥
तस्माच्च देवा बहुधा संप्रसूताः
साध्या मनुष्याः पशवो वयांसि ।
प्राणापानौ व्रीहियवौ तपश्च
श्रद्धा सत्यं ब्रह्मचर्यं-विँधिश्च ॥ 7॥
सप्त प्राणाः प्रभवंति तस्मात्
सप्तार्चिषः समिधः सप्त होमाः ।
सप्त इमे लोका येषु चरंति प्राणा
गुहाशया निहिताः सप्त सप्त ॥ 8॥
अतः समुद्रा गिरयश्च सर्वेऽस्मात्
स्यंदंते सिंधवः सर्वरूपाः ।
अतश्च सर्वा ओषधयो रसश्च
येनैष भूतैस्तिष्ठते ह्यंतरात्मा ॥ 9॥
पुरुष एवेदं-विँश्वं कर्म तपो ब्रह्म परामृतम् ।
एतद्यो वेद निहितं गुहायां
सोऽविद्याग्रंथिं-विँकिरतीह सोम्य ॥ 10॥
॥ इति मुंडकोपनिषदि द्वितीयमुंडके प्रथमः खंडः ॥
මුංඩක උපනිෂද් - ද්විතීය මුංඩක, ප්රථම කාංඩඃ
This document is in Sinhala,
॥ ද්විතීය මුංඩකේ ප්රථමඃ ඛංඩඃ ॥
තදේතත් සත්යං
යථා සුදීප්තාත් පාවකාද්විස්ඵුලිංගාඃ
සහස්රශඃ ප්රභවංතේ සරූපාඃ ।
තථාऽක්ෂරාද්විවිධාඃ සෝම්ය භාවාඃ
ප්රජායංතේ තත්ර චෛවාපි යංති ॥ 1॥
දිව්යෝ හ්යමූර්තඃ පුරුෂඃ ස බාහ්යාභ්යංතරෝ හ්යජඃ ।
අප්රාණෝ හ්යමනාඃ ශුභ්රෝ හ්යක්ෂරාත් පරතඃ පරඃ ॥ 2॥
ඒතස්මාජ්ජායතේ ප්රාණෝ මනඃ සර්වේංද්රියාණි ච ।
ඛං-වාඁයුර්ජ්යෝතිරාපඃ පෘථිවී විශ්වස්ය ධාරිණී ॥ 3॥
අග්නීර්මූර්ධා චක්ෂුෂී චංද්රසූර්යෞ
දිශඃ ශ්රෝත්රේ වාග් විවෘතාශ්ච වේදාඃ ।
වායුඃ ප්රාණෝ හෘදයං-විඁශ්වමස්ය පද්භ්යාං
පෘථිවී හ්යේෂ සර්වභූතාංතරාත්මා ॥ 4॥
තස්මාදග්නිඃ සමිධෝ යස්ය සූර්යඃ
සෝමාත් පර්ජන්ය ඕෂධයඃ පෘථිව්යාම් ।
පුමාන් රේතඃ සිංචති යෝෂිතායාං
බහ්වීඃ ප්රජාඃ පුරුෂාත් සංප්රසූතාඃ ॥ 5॥
තස්මාදෘචඃ සාම යජූංෂි දීක්ෂා
යජ්ඤාශ්ච සර්වේ ක්රතවෝ දක්ෂිණාශ්ච ।
සංවඁත්සරශ්ච යජමානශ්ච ලෝකාඃ
සෝමෝ යත්ර පවතේ යත්ර සූර්යඃ ॥ 6॥
තස්මාච්ච දේවා බහුධා සංප්රසූතාඃ
සාධ්යා මනුෂ්යාඃ පශවෝ වයාංසි ।
ප්රාණාපානෞ ව්රීහියවෞ තපශ්ච
ශ්රද්ධා සත්යං බ්රහ්මචර්යං-විඁධිශ්ච ॥ 7॥
සප්ත ප්රාණාඃ ප්රභවංති තස්මාත්
සප්තාර්චිෂඃ සමිධඃ සප්ත හෝමාඃ ।
සප්ත ඉමේ ලෝකා යේෂු චරංති ප්රාණා
ගුහාශයා නිහිතාඃ සප්ත සප්ත ॥ 8॥
අතඃ සමුද්රා ගිරයශ්ච සර්වේऽස්මාත්
ස්යංදංතේ සිංධවඃ සර්වරූපාඃ ।
අතශ්ච සර්වා ඕෂධයෝ රසශ්ච
යේනෛෂ භූතෛස්තිෂ්ඨතේ හ්යංතරාත්මා ॥ 9॥
පුරුෂ ඒවේදං-විඁශ්වං කර්ම තපෝ බ්රහ්ම පරාමෘතම් ।
ඒතද්යෝ වේද නිහිතං ගුහායාං
සෝऽවිද්යාග්රංථිං-විඁකිරතීහ සෝම්ය ॥ 10॥
॥ ඉති මුංඩකෝපනිෂදි ද්විතීයමුංඩකේ ප්රථමඃ ඛංඩඃ ॥
Sponsored by: Srinivas Vadarevu - Principal Applied Scientist Lead, Microsoft Bing, Sunnyvale, CA - USA.
