శ్లో" మద్వయం భద్వయం చైవ,
బ్రత్రయం వచతుష్టయమ్
అనాపలింగ కూస్కాని,
పురాణాని ప్రచక్షత,,
మద్వయం: మకారంతో 2. అవి మత్స్యపురాణం, మార్కండెయ పురాణం.
భద్వయం : భ కారంతో 2. అవి భాగవత పురాణం, భవిష్యద్ పురాణం.
బ్రత్రయం : బ్ర కారంతో 3 అవి బ్రహ్మ పురాణం, బ్రహ్మ వైవర్త పురాణం, బ్రహ్మాండ పురాణం, వచతుష్టయం : వకారంతో 4. అవి వాయు పురాణం, వరాహపురాణం, వామన పురాణం, విష్ణు పురాణం, అ కారంతో అగ్ని పురాణం, నా కారంతో నారద పురాణం, ప కారంతో పద్మ పురాణం, లిం కారంతో లింగ పురాణం, గ కారంతో గరుడ పురాణం, కూ కారంతో కూర్మ పురాణం మరియు స్క కారంతో స్కందపురాణం రచించిరి.
1. మత్స్య పురాణం: దీనిలో 14000 శ్లోకములున్నవి. మత్స్యా వ్రతార మెత్తిన విష్ణువుచే మనువునకు బోధింపబడినది. కార్తికేయ, యయాతి, సావిత్రుల చరిత్రలు. ధర్మా చరణములు,
ప్రయాగ, వారణాసి మొదలగు పుణ్యక్షేత్ర మహాత్యములు చెప్పబడినవి.
ప్రయాగ, వారణాసి మొదలగు పుణ్యక్షేత్ర మహాత్యములు చెప్పబడినవి.
2. మార్కండేయ పురాణము: ఇందులో 9000 శ్లోకములు కలవు. మార్కండేయ మహర్షిచే చెప్పబడినది. శివవిష్ణువుల మహాత్యములు, ఇంద్ర, అగ్ని, సూర్యుల మహాత్మ్ములు మరియు సప్తశతి (లేక దేవీ మహాత్మ్యము) చెప్పబడినవి. చండీ హోమము, శతచండీ, సహస్ర చండీహోమ విధానమునకు ఆధారమయినది ఈ సప్తశతియే.
3. భాగవత పురాణం: దీనిలో 18,000 శ్లోకాలు కలవు వేదవ్యాసుని వలన శుకునకు, శుకుని వలన పరీక్షిత్ మహా రాజునకు 12 స్కందములలో మహావిష్ణు అవతారాలు శ్రీ కృష్ణ జనన, లీలాచరితాలు వివరింపబడినవి.
4. భవిష్య పురాణం : దీనిలో 14,500 శ్లోకాలు కలవు. సూర్య భగవానునిచే మనువునకు సూర్యోపాసన విధి, అగ్నిదేవతారాధన విధానం, వర్ణాశ్రమ ధర్మాలు వివరించబడినవి. ముఖ్యంగా భవిష్యత్ అనగా రాబోవుకాలం. భవిష్యత్తులో జరుగబోవు విషయాల వివరణ ఇందు తెలుపబడినది.
5. బ్రహ్మపురాణం : దీనినే ఆదిపురాణం లేక సూర్య పురాణం అందురు. దీనిలో 10,000 శ్లోకాలున్నవి. బ్రహ్మచే దక్షునకు శ్రీకృష్ణ మార్కండేయ, కశ్యపుల చరిత్ర వర్ణనలు, వర్ణ ధర్మాలు ధర్మాచరణాలు, స్వర్ణ-సరకాలను గూర్చి వివరించబడినవి.
6. బ్రహ్మాండ పురాణం: దీనిలో 12,000 శ్లోకాలు కలవు ఈ పురాణం బ్రహ్మచే మరీచికి చెప్పబడినది. రాధాదేవి శ్రీకృష్ణుడు, పరశురామ, శ్రీరామచంద్రుల చరిత్రలు, శ్రీ లలితా సహస్ర నామస్తోత్రాలు, శివకృష్ణ స్తోత్రాలు, గాంధర్వం, ఖగోళ శాస్త్రం మరియు స్వర్గనరకాలు వివరణ ఇందు వివరించబడినది.
7. బ్రహ్మవైపర్త పురాణం : దీనిలో 18,000 శ్లోకములు కలవు. సావర్లునిచే నారదునకు చెప్పబడినది. స్కంద, గణేశ, రుద్ర, శ్రీకృష్ణుల వైభవములు, సృష్టికర్త బ్రహ్మ, సృష్టికి కారణమయిన భౌతిక జగత్తు (ప్రకృతి) మరియు దుర్గా, లక్ష్మి, సరస్వతి, సావిత్రి, రాధ మొదలగు పంచశక్తుల ప్రభావము గురించి వివరించబడినది.
8. వరాహ పురాణము: దీనిలో 24,000 శ్లోకములు వరాహ అవతార మెత్తిన విష్ణువుచే భూదేవికి చెప్పబడినది. విష్ణుమూర్తి ఉపాసనా విధానము ఎక్కువగా కలదు. పరమేశ్వరీ, పరమేశ్వరుల చరిత్రలు, ధర్మశాస్త్రము, ప్రతకల్పములు, పుణ్య క్షేత్రవర్ణనలు ఈ పురాణములో కలవు వామన.
9. పురాణము: దీనిలో 10,000 శ్లోకములు కలవు. పులుస్త్ర ఋషి, నారద మహర్షికి ఉపదేశించినది. శివలింగ, ఉపాసన, శివపార్వతుల కళ్యాణము, శివగణేశ, కార్తికేయ చరిత్రలు, భూగోళము-ఋతు వర్ణనలు వివరించబడినవి.
9. పురాణము: దీనిలో 10,000 శ్లోకములు కలవు. పులుస్త్ర ఋషి, నారద మహర్షికి ఉపదేశించినది. శివలింగ, ఉపాసన, శివపార్వతుల కళ్యాణము, శివగణేశ, కార్తికేయ చరిత్రలు, భూగోళము-ఋతు వర్ణనలు వివరించబడినవి.
10. వాయు పురాణము: దీనిలో 24,000 శ్లోకములు కలవు. ఇది వాయుదేవునిచే చెప్పబడినది. శివభగవానుని మహాత్మ్యము, కాలమానము, భూగోళము, సౌరమండల వర్ణనము చెప్పబడినది.
11. విష్ణు పురాణము: ఇందు 23,000శ్లోకములు కలవు. పరాశరుడు తన శిష్యుడయిన మైత్రేయునికి బోధించినది. విష్ణు మహాత్య్యము, శ్రీకృష్ణ, ధ్రువ, ప్రహ్లాద, భరతుల చరిత్రలు వర్ణింపబడినవి.
12. అగ్నిపురాణం: దీనిలో 15,400 శ్లోకాలు కలవు. అగ్ని భగవానునిచే వశిష్టునకు శివ, గణేశ, దుర్గా భగవదు పాసన వ్యాకరణం, ఛందస్సు, వైద్యం, లౌకిక ధర్మములు, రాజకీయము, భూగోళ ఖగోళ శాస్త్రాలు, జ్యోతిష్యం మొదలగు విషయాలు చెప్పబడినవి.
13. నారద పురాణము: ఇందు 25,000 శ్లోకములు కలవు నారదుడు సనక, సనందన, సనత్కుమార, సనాతన అనునలు గురు బ్రహ్మమానసపుత్రులకు చెప్పి నది. అతి ప్రసిద్ధి చెందిన వేదపాదస్తవము (శివస్తోత్రము) ఇందు కలదు. వేదాంగములు వ్రతములు, బదరీ, ప్రయాగ, వారణాసి క్షేత్ర వర్ణనలు ఇందు కలవు.
14. స్కంద పురాణము: దీనిలో 81,000 శ్లోకములు కలవు. ఇది కుమారస్వామి (స్కందుడు)చే చెప్పబడినది. ఇందు ముఖ్యముగా శివచరిత్ర వర్ణనలు, స్కందుని మహాత్మయము, ప్రదోష స్తోత్రములు, కాశీఖండము, కేదార ఖండము, రేవాఖండము, సత్యనారాయణ ప్రతము ఇందులోనివే), వైష్ణవ ఖండము (వేంకటాచల క్షేత్రము), ఉత్కళ ఖండము (జగన్నాధ క్షేత్రము). కుమారికా ఖండము (అరుణాచల క్షేత్రము), బ్రహ్మ ఖండము (రామేశ్వర క్షేత్రము) బ్రహ్మోత్తర ఖండము (గోకర్లక్షేత్రము ప్రదోషపూజ), అవంతికా ఖండము (క్షీప్రానదీ, మహాకాల మహాత్మ్యము) మొదలగునవి కలవు.
15. లింగ పురాణము: ఇది శివుని ఉపదేశములు. లింగరూప శివమహిమ, దేవాలయ ఆరాధనలతో పాటు వ్రతములు, ఖగోళ, జ్యోతిష, భూగోళ శాస్త్రములు వివరించబడినవి.
16. గరుడ పురాణము: ఇందు 19,000 శ్లోకములు న్నవి. ఇది విష్ణువుచే గరుత్మంతునకు ఉపదేశించబడినది. ఇందులో శ్రీ మహావిష్ణు ఉపాసన, గరుత్మంతుని అవిర్భావము, జనన మరణములు, జీవియొక్క స్వర్గ-నరక ప్రయాణములు తెలుపబడినది.
17. కూర్మ పురాణము: ఇందులో 17,000 శ్లోకములున్నవి కూర్మావతార మెత్తి విష్ణువుచే చెప్పబడినది. వరాహనార సింహ - అవతారములు, లింగరూప శివారాధన, ఖగోళము, భూగోళ ముతో వారణాసి, ప్రయాగక్షేత్ర వర్ణనలు తెలుపబడినవి.
18. పద్మపురాణము: ఇందులో జన్మాంతరాల నుండి చేసిన పాపాలను, కేవలం వినినంత మాత్రముననే పోగొట్టగలిగేది ఈ పద్మపురాణము. అష్టాదశ పురాణాలలో కెల్ల అత్యధిక శ్లోకాలు కల్గినది పద్మపురాణము. 85,000 శ్లోకములతో పద్మ కల్పమున జరిగిన విశేషాలను మనకు తెలియజేస్తుంది. మరియు మధుకైటభవధ బ్రహ్మసృష్టి కార్యము, గీతార్థ సారం-పఠనమహాత్మ్యం, గంగా మహాత్మ్యం, పద్మగంధిదివ్య గాధ, గాయత్రీ చరితము, రావివృక్ష మహిమ, విభూతి మహా పూజావిధులు-విధానం, భగవంతుని సన్నిధిలో ఏ విధంగా ప్రవర్తించాలో పద్మపురాణంలో వివరంగా తెలియజేయబడింది.
ఈ విధంగా పురాణములందలి విషయములు క్రమముగా సంక్షిప్త రూపమున వేదవ్యాస పీఠ మందిరము నందు రచింపబడి నైమిశారణ్యమునందు ప్రసిద్దములై యున్నవి. పురాణాల్లో ఇన్ని నిక్షేపాలున్నాయి గనుకనే మన దేశంలో నేటికీ ఎన్నో దేవాలయాల్లో నిత్యపురాణ ప్రవచనాలు జరుగుతున్నాయి. ఈ విధంగా పురాణాల్లో ఆధ్యాత్మిక విషయాలు మాత్రమేగాక సామాన్యులకు ఉపయోగపడే రీతులు, నీతుల ఏన్నో దర్శనమిస్తాయి.
రచన: గాజుల సత్యనారాయణ
